Môi trường gia đình

Albert Einstein đã xác định: “Môi trường là tất cả những gì không phải là tôi.” Cái gì không phải của mình thì không ai có quyền phá, nếu phá sẽ phạm trọng tội – vì không chỉ liên quan Tạo Hóa mà còn ảnh hưởng tha nhân. Will Durant nói: “Chuẩn mực đạo đức tự biến đổi phù hợp với điều kiện môi trường.”

Bất cứ cái gì – hữu hình và vô hình – cũng có sự liên đới. Môi trường phải sạch thì con người mới có thể sống khỏe mạnh, có khỏe mạnh thì mới có thể sống vui, có vui sống thì mới có thể sống hữu ích. Môi trường ô nhiễm thì nguy hiểm về mọi thứ. Môi trường gia đình cũng không ngoài sự liên đới như vậy.

Ai cũng có gia đình nên cảm thấy bình thường, nhưng thật ra gia đình rất quan trọng, vì gia đình là tế bào gốc đối với cả xã hội và tôn giáo, cả đời thường và tinh thần. Thánh Phanxicô Salê nói: “Bậc gia đình là bậc sống đòi phải nhân đức và kiên trung hơn bất kỳ bậc sống nào khác. Đó là một cuộc thực hành khổ chế trường kỳ.” Mẹ Teresa Calcutta đặt vấn đề: “Bạn có thể làm gì để xây dựng hòa bình thế giới? Hãy về nhà và yêu thương gia đình của mình.”

Khi nhập thể làm người, Chúa Giêsu đã chọn cách sinh ra trong một gia đình bình thường, với những con người sống bình thường nhưng sống thánh thiện. Điều đó chứng tỏ gia đình quan trọng lắm. Gia đình là một cộng đồng nhỏ, gồm những người sống chung và gắn bó với nhau bởi các mối quan hệ tình cảm, quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống, quan hệ nuôi dưỡng hoặc quan hệ giáo dục.

Thánh Gia là mẫu gương cho mọi gia đình, cho riêng mỗi thành phần trong gia đình – từ người cao niên nhất tới người trẻ tuổi nhất. Bộ ba “cha – mẹ – con” như một tam giác liên quan lẫn nhau mọi khía cạnh và mọi góc độ, và như chiếc kiềng giữ vững gia đình trước mọi nghịch cảnh.

Nhận xét của nữ phi công Amelia Mary Earhart (1897-1937, Hoa Kỳ) có liên quan gia đình: “Người ta càng làm nhiều, thấy nhiều và cảm nhận nhiều, người ta càng có thể làm được nhiều, và càng biết đánh giá chân thực về những điều cơ bản như gia đình, tình yêu và thấu hiểu sự đồng hành.” Nữ tác giả Karen Armstrong (sinh năm 1944, Anh quốc) nhận định: “Gia đình là trường học của lòng khoan dung, vì nó luôn tồn tại và dạy chúng ta cách sống với những người khác.” Vâng, gia đình là Bến Bình An của bất cứ ai, và cũng là nơi trú ẩn an toàn giữa xã hội nhiễu nhương ngày nay.

Nói đến gia đình thì không thể bỏ qua chữ hiếu – bổn phận và trách nhiệm của con cái đối với song thân phụ mẫu. Sống hiếu đễ có nhiều ích lợi, Kinh Thánh cho biết: “Ai thờ cha thì bù đắp lỗi lầm, ai kính mẹ thì tích trữ kho báu. Ai thờ cha sẽ được vui mừng vì con cái, khi cầu nguyện, họ sẽ được lắng nghe. Ai tôn vinh cha sẽ được trường thọ, ai vâng lệnh Đức Chúa sẽ làm cho mẹ an lòng. Người đó phục vụ các bậc sinh thành như phục vụ chủ nhân.” (Hc 3:3-7) Cha mẹ quan trọng bởi vì họ là những người đại diện Thiên Chúa để dưỡng dục con cái. Ai cũng chỉ có một gia đình, nhưng người ta không thể chọn cha mẹ và gia đình, mặc dù có thể tự chọn nhiều thứ. Cha và mẹ đều có một vị trí quan trọng riêng, không thể thay thế, nhưng bổ túc lẫn nhau. Tuy nhiên, người mẹ luôn gần gũi và ảnh hưởng tới con cái nhiều. Người ta có thể lừa vài người mọi lần, và có thể lừa mọi người vài lần, nhưng không ai có thể lừa được người mẹ. Mắt người mẹ mờ dần vì tuổi tác nhưng lại sáng hơn và nhìn thấu suốt con cái.

Mặc dù con cái PHẢI hiếu kính cha mẹ, nhưng Thiên Chúa vẫn coi đó là “công trạng” của con cái: “Vì lòng hiếu nghĩa đối với cha sẽ không bị quên lãng, và sẽ đền bù tội lỗi cho con. Thiên Chúa sẽ nhớ đến con, ngày con gặp khốn khó, và các tội con sẽ biến tan như sương muối biến tan lúc đẹp trời.” (Hc 3:14-15) Ngược lại, bất hiếu là trọng tội, tất nhiên Thiên Chúa sẽ trừng trị: “Ai bỏ rơi cha mình thì khác nào kẻ lộng ngôn, ai chọc giận mẹ mình, sẽ bị Đức Chúa nguyền rủa. Con ơi, hãy hoàn thành việc của con một cách nhũn nhặn, thì con sẽ được mến yêu hơn người hào phóng.” (Hc 3:16-17) Thiên Chúa rất công bằng và nghiêm minh.

Rất chí lý với câu nói về chữ hiếu trong Kinh Phật: “Tột cùng thiện, không gì bằng có hiếu; tột cùng ác, không gì bằng bất hiếu.” Thế nhưng trong thực tế đời thường, chúng ta vẫn thấy có những nghịch tử dám hành hạ mà thậm chí còn sát hại cha mẹ mình. Tội ác tày trời! Tục ngữ ví von giản dị mà thâm thúy: “Có cha, có mẹ thì hơn – Không cha, không mẹ như đờn đứt dây.” Dây đàn đứt thì còn nối lại được, cha mẹ mất rồi thì con mãi mãi mồ côi, không gì có thể khỏa lấp. Vậy mà vẫn có những người con độc ác, bởi vì họ quá ích kỷ.

Có thể nói được rằng mọi thứ khởi đầu từ gia đình. Gia đình là tế bào yêu thương, thực sự cần thiết để nuôi dưỡng cuộc sống và tạo nên Tổ Ấm. Thánh Vịnh gia nói: “Hạnh phúc thay bạn nào kính sợ Chúa, ăn ở theo đường lối của Người. Công khó tay bạn làm, bạn được an hưởng, bạn quả là lắm phúc nhiều may.” (Tv 128:1-2) Gia đình như cây cối, mỗi thành viên là những rễ nuôi cả thân cây. Thân cây có cành và lá – mỗi thành viên gia đình: “Hiền thê bạn trong cửa trong nhà khác nào cây nho đầy hoa trái; và bầy con tựa những cây ô-liu mơn mởn, xúm xít tại bàn ăn.” (Tv 128:3) Mọi thứ được thể hiện rõ nét tại bàn ăn, cũng vì thế mà bữa ăn rất quan trọng để duy trì hạnh phúc gia đình. Đối với các Kitô hữu, có bàn tiệc khác còn quan trọng hơn: Bàn tiệc Lời Chúa và Thánh Thể. Các giờ kinh trong gia đình, thường là giờ kinh tối, cũng là một “bàn tiệc” cần thiết để nối kết nhau.

Đó là hạnh phúc gia đình, là hồng ân, là “phúc lộc Chúa dành cho kẻ kính sợ Người.” (Tv 128:4) Tất cả đều “nhờ Ngài, với Ngài, và trong Ngài” như Chúa Giêsu xác định: “Không có Thầy, anh em chẳng làm gì được.” (Ga 15:5) Lời cầu chúc này thực sự quan trọng với mọi người: “Xin Chúa từ Sion xuống cho bạn muôn vàn ơn phúc. Ước chi trong suốt cả cuộc đời bạn được thấy Giêrusalem phồn thịnh, được sống lâu bên đàn con cháu.” (Tv 128:5-6) Quả thật, gia đình quan trọng khôn tả, đến nỗi người ta không thể sống nổi nếu không có gia đình.

Gia đình là tế bào của xã hội và Giáo Hội. Tế bào là đơn vị cấu tạo cơ bản của sự sống. Trong cơ thể con người có hàng nghìn tỷ tế bào, chúng giúp cơ thể tạo dưỡng chất từ thức ăn, chuyển hóa dưỡng chất thành năng lượng, và đem lại các chức năng đặc biệt. Tế bào còn chứa nguyên liệu di truyền và khả dĩ tự tạo nhiều bản sao từ chính chúng. Tế bào khỏe thì cơ thể mạnh, tế bào yếu thì cơ thể đuối, và tinh thần cũng ảnh hưởng. Tế bào đột biến, phát triển không theo quy trình tự nhiên, có thể gây ung thư và dẫn tới cái chết. Tế bào cần thiết thế nào thì gia đình cũng cần thiết như vậy, không gì có thể thay thế.

Đối với Kitô hữu, gia đình không chỉ là “tế bào gốc” mà còn là “tế bào thánh.” Tại sao? Bởi vì mọi thứ của gia đình đều được dâng lên Thiên Chúa. Thánh Phaolô nói: “Anh em là những người được Thiên Chúa tuyển lựa, hiến thánh và yêu thương” (Cl 3:12a). Do đó, chúng ta phải có trách nhiệm lẫn nhau: “Anh em hãy có lòng thương cảm, nhân hậu, khiêm nhu, hiền hoà và nhẫn nại. Hãy chịu đựng và tha thứ cho nhau, nếu trong anh em người này có điều gì phải trách móc người kia. Chúa đã tha thứ cho anh em thì anh em cũng vậy, anh em phải tha thứ cho nhau. Trên hết mọi đức tính, anh em phải có lòng bác ái: đó là mối dây liên kết tuyệt hảo. Ước gì ơn bình an của Đức Kitô điều khiển tâm hồn anh em, vì trong một thân thể duy nhất, anh em đã được kêu gọi đến hưởng ơn bình an đó. Bởi vậy, anh em hãy hết dạ tri ân.” (Cl 3:12b-15)

Chúng ta nhận được điều ước rất đặc biệt của Thánh Phaolô: “Ước chi lời Đức Kitô ngự giữa anh em thật dồi dào phong phú. Anh em hãy dạy dỗ khuyên bảo nhau với tất cả sự khôn ngoan. Để tỏ lòng biết ơn, anh em hãy đem cả tâm hồn mà hát dâng Thiên Chúa những bài thánh vịnh, thánh thi và thánh ca, do Thần Khí linh hứng. Anh em có làm gì, nói gì, thì hãy làm hãy nói nhân danh Chúa Giêsu và nhờ Người mà cảm tạ Thiên Chúa Cha.” (Cl 3:16-17) Nhiều lần thánh nhân đã đề cập tâm tình tạ ơn, vì tạ ơn là điều quan trọng. Lời tạ ơn của chúng ta không thêm gì cho Chúa nhưng lại sinh ích lợi cho chính phần rỗi của chúng ta. Thật kỳ diệu vô cùng!

Thánh Phaolô khuyên những người sống đời hôn nhân: “Người làm vợ hãy phục tùng chồng, như thế mới xứng đáng là người thuộc về Chúa. Người làm chồng hãy yêu thương chứ đừng cay nghiệt với vợ. Kẻ làm con hãy vâng lời cha mẹ trong mọi sự, vì đó là điều đẹp lòng Chúa. Những bậc làm cha mẹ đừng làm cho con cái bực tức, kẻo chúng ngã lòng.” (Cl 3:18-21)

Còn trong Ep 5:21-28, Thánh Phaolô đề cập việc sống đạo trong gia đình và nhấn mạnh sự tùng phục lẫn nhau với lòng kính mến Đức Kitô: “Người làm vợ hãy tùng phục chồng như tùng phục Chúa, người làm chồng hãy yêu thương vợ như chính Đức Kitô yêu thương Hội Thánh và hiến mình vì Hội Thánh, chồng phải yêu vợ như yêu chính thân thể mình, yêu vợ là yêu chính mình.” Đức Maria và Đức Giuse là gương sáng về đời sống phu thê.

Rất đặc biệt là chính Con Thiên Chúa đã sinh sống trong một gia đình, và Ngài cũng giữ luật như mọi người. Trình thuật Lc 2:22-40 cho biết: Khi đã đến ngày lễ thanh tẩy (tẩy trần) theo luật Môsê, bà Maria và ông Giuse đem Con Trẻ lên Giêrusalem để tiến dâng cho Chúa theo luật truyền: “Mọi con trai đầu lòng phải được gọi là của thánh, dành cho Chúa.” Và hai ông bà cũng giữ đúng luật: dâng một đôi chim gáy hay một cặp bồ câu non.

Hôm đó, có ông Simêôn là người công chính và sùng đạo, ông luôn mong chờ niềm an ủi của Israel. Ông được Thánh Thần báo cho biết rằng ông sẽ không chết trước khi được thấy Đấng Kitô. Và ông lên Đền Thờ sau khi được Thần Khí thúc đẩy.

Cũng vào lúc cha mẹ Hài Nhi Giêsu đem con tới để chu toàn tập tục theo luật truyền, ông Simêôn ẵm lấy Hài Nhi và hân hoan chúc tụng Chúa qua bài ca “An Bình Ra Đi” – Nunc Dimittis: “Muôn lạy Chúa, giờ đây theo lời Ngài đã hứa, xin để tôi tớ này được an bình ra đi. Vì chính mắt con được thấy ơn cứu độ Chúa đã dành sẵn cho muôn dân: Đó là ánh sáng soi đường cho dân ngoại, là vinh quang của Israel Dân Ngài.” Ông mãn nguyện và mãn nhãn, không còn mong gì ở đời này nữa. Một khi đã cảm nghiệm Thiên Chúa, người ta không cần gì khác nữa. Ông Simêôn thật diễm phúc lúc cao niên, thật tuyệt vời!

Lúc đó chắc hẳn ai cũng thấy lạ. Chính Đức Maria và Đức Giuse cũng rất ngạc nhiên về lời của ông Simêôn nói về Hài Nhi Giêsu. Sau đó, ông Simêôn chúc phúc cho hai ông bà và nói với với Đức Maria: “Thiên Chúa đã đặt cháu bé này làm duyên cớ cho nhiều người Israel ngã xuống hay đứng lên. Cháu còn là dấu hiệu cho người đời chống báng. Và như vậy, những ý nghĩ từ thâm tâm nhiều người sẽ lộ ra. Còn chính bà, một lưỡi gươm sẽ đâm thâu tâm hồn bà.” Lời tiên tri kỳ lạ, đáng suy tư lắm.

Và Thánh Luca còn cho biết thêm rằng, hôm đó cũng có nữ ngôn sứ Anna, con ông Pơnuên, thuộc chi tộc Ase, nhiều tuổi rồi. Sau khi xuất giá, bà sống với chồng được 7 năm rồi ở goá, nay đã 84 tuổi. Bà không rời bỏ Đền Thờ, luôn ăn chay cầu nguyện, sớm hôm thờ phượng Thiên Chúa. Ngay lúc ấy, bà tiến đến, cảm tạ Thiên Chúa, và cũng nói về Hài Nhi cho những ai đang mong chờ ngày Thiên Chúa cứu chuộc Giêrusalem. Thời điểm lịch sử đáng nhớ. Lời tiên tri hàng ngàn năm trước giờ đây đã ứng nghiệm, rõ ràng Hài Nhi Giêsu là Đấng Cứu Độ và là tặng phẩm tuyệt đối dành cho nhân loại.

Thi hành xong mọi việc theo luật truyền, Đức Maria và Đức Giuse đưa Con Trẻ trở về Nadarét. Kinh Thánh cho biết một điều đặc biệt: “Hài Nhi ngày càng lớn lên, thêm vững mạnh, đầy khôn ngoan, và hằng được ân nghĩa cùng Thiên Chúa.” Ước mong mỗi chúng ta cũng được như vậy, đồng thời trưởng thành cả về đức tin và đức ái.

Lạy Thiên Chúa, xin giúp chúng con nhận thức và ý thức về vai trò của mình trong gia đình riêng, trong gia đình xã hội, và trong đại gia đình Giáo Hội, để chúng con có thể tự bảo vệ mà không lây nhiễm cái xấu cho người khác. Xin Ngài ban những ơn cần thiết cho mọi người phát triển đúng định hướng của Ngài mị lúc và mọi nơi. Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.

TRẦM THIÊN THU